Waarom zitten we toch altijd op onze telefoon?

Eindeloos scrollen

We hebben het allemaal wel eens meegemaakt: je zit even op de bank en voor je het weet, heb je al twintig minuten zitten scrollen zonder dat je eigenlijk iets nuttigs hebt gedaan. Of je staat in de rij bij de kassa en voelt direct de drang om je telefoon te pakken. We gebruiken onze telefoon overal, zelfs in de kleinste ruimtes. Een piepje of trilling en we grijpen direct naar ons scherm. Maar waarom zijn we zo verslingerd aan dat kleine apparaatje in onze broekzak?

Natuurlijk, een telefoon is ontzettend handig. Je kunt binnen een paar seconden informatie opzoeken, je vrienden appen, of snel een route plannen. Toch brengen we er veel meer tijd mee door dan alleen voor die handige functies. Wat maakt dat we niet van dat scherm loskomen? Hier zijn vijf redenen waarom je telefoon zo’n enorme aantrekkingskracht op je heeft, met enkele voorbeelden om je een beter beeld te geven.

1. Het is een automatische reflex: reageren op prikkels

Denk eens aan de laatste keer dat je telefoon trilde omdat je een bericht kreeg. Je had misschien niet eens door hoe snel je hem pakte om te kijken. Het is alsof je vingers er automatisch naar grijpen. Dat komt doordat veel apps zijn ontworpen om je aandacht te trekken en vast te houden. Elke melding, elk geluidje is als een klein tikje op je schouder: “Kijk naar mij!”

Dit is niet zomaar toeval; technologiebedrijven spelen in op een oeroude reflex van je brein om te reageren op signalen. Stel je voor: duizenden jaren geleden was het noodzakelijk om alert te zijn op geluiden in de natuur om gevaar te ontwijken. Dat mechanisme werkt nog steeds, maar nu reageren we op de ‘gevaren’ van een binnenkomende e-mail of een nieuwe volger op Instagram.

Bijvoorbeeld: je zit op je werk, geconcentreerd bezig aan een rapport, en je telefoon geeft een melding van een nieuwe WhatsApp-bericht. Je hersenen worden direct uit je concentratie gehaald, en je voelt de drang om te kijken wie het is en wat er gezegd wordt. Zelfs als je besluit om de melding te negeren, blijft het knagen in je achterhoofd: “Wat als het belangrijk is?”

2. We willen erbij horen

De behoefte om ergens bij te horen en sociale bevestiging te krijgen, is iets wat diep in ons zit. En laat je telefoon daar nou de perfecte oplossing voor bieden. Met social media kun je continu op de hoogte blijven van wat je vrienden doen, nieuws uit je omgeving volgen, en zien wat je favoriete influencer vandaag heeft gegeten. Dit zorgt ervoor dat je je verbonden voelt, ook al ben je fysiek niet bij iemand in de buurt.

Een goed voorbeeld hiervan is FOMO (Fear of Missing Out). Je ligt in bed en ziet op Instagram dat een groep vrienden samen iets leuks doet. Ook al had je zelf besloten om een rustige avond thuis door te brengen, voel je toch een steek van jaloezie of spijt. Je denkt: “Had ik toch maar meegegaan.” Die constante vergelijking en het gevoel dat je iets mist, zorgt ervoor dat je keer op keer je telefoon pakt om te checken wat anderen doen.

Daarnaast biedt je telefoon een vlucht uit ongemakkelijke situaties. Sta je bijvoorbeeld in een lift met vreemden? In plaats van een praatje te maken of simpelweg voor je uit te kijken, trek je je telefoon tevoorschijn. Het is een manier om sociale ongemakkelijkheid te vermijden.

3. Het reguleert onze emoties

Onze telefoons zijn vaak de eerste plek waar we naartoe grijpen wanneer we ons verveeld, gestrest of ongemakkelijk voelen. Het is een manier om je gedachten te verzetten en jezelf even te ‘verdoven’. Denk aan situaties waarin je je telefoon gebruikt om emoties te reguleren, zoals:

• Verveling: Je zit in de wachtkamer van de tandarts. In plaats van een tijdschrift te pakken, scroll je door TikTok om de tijd te doden.
• Stress: Je hebt een lange dag gehad op werk en voelt je opgejaagd. Een paar video’s bekijken op YouTube of wat tijd doorbrengen op Reddit kan een snelle, tijdelijke manier zijn om je beter te voelen.
• Verdriet of eenzaamheid: Je voelt je niet helemaal lekker in je vel en besluit om oude foto’s op Instagram te bekijken, of je zoekt troost in positieve reacties op een post. Hoewel het even werkt, biedt het vaak geen echte oplossing voor het onderliggende gevoel.

Emotieregulatie via je telefoon werkt heel krachtig. Waar je bij andere bezigheden, zoals sporten of lezen, nog ruimte hebt om na te denken, wordt je bij een telefoon helemaal opgeslokt. Het leidt je compleet af van je eigen gedachten en emoties.

4. We houden van beloningen

Ons brein is geprogrammeerd om van beloningen te houden. Elke keer dat je iets leuks ziet, een compliment krijgt, of een nieuw bericht ontvangt, krijg je een kleine ‘dopamine-hit’ – een beloningsstofje dat je een fijn gevoel geeft. Apps zoals Instagram en TikTok zijn ontworpen om deze beloningen zoveel mogelijk te leveren, zodat je telkens terugkomt voor meer.

Denk bijvoorbeeld aan de rode bolletjes met cijfers op je apps. Ze geven aan dat je nieuwe meldingen hebt, en dat maakt je nieuwsgierig. Of de eindeloze stroom aan nieuwe video’s op je tijdlijn, waardoor je altijd iets hebt om naar uit te kijken. Het lijkt alsof je continu op zoek bent naar de volgende beloning, hoe klein die ook is.

Zelfs eenvoudige dingen zoals het zien van ‘gelezen’ of ‘gezien’ op WhatsApp geeft een vorm van beloning; je weet dat iemand jouw bericht heeft ontvangen. En elke keer dat je telefoon een melding geeft, voelt het als een klein complimentje: iemand wil iets van jou.

5. Van nuttig naar nutteloos scrollen

Hoe vaak begin je niet met iets nuttigs op je telefoon, zoals het controleren van je e-mail of het opzoeken van een recept, om vervolgens minuten of zelfs uren te verliezen aan compleet nutteloze dingen? Dit komt doordat je telefoon een enorme hoeveelheid aan afleidingen biedt, en het is makkelijk om van iets nuttigs naar iets doelloos te glijden.

Bijvoorbeeld: je begint met het bijwerken van je agenda, maar dan krijg je een melding van een nieuw YouTube-filmpje. “Ik kijk alleen even snel,” zeg je tegen jezelf. Voor je het weet ben je tien video’s verder en is er een uur verstreken. Of je checkt snel het nieuws en eindigt met het lezen van een artikel over iets wat totaal niet relevant is voor jouw leven, zoals een beroemdheidsschandaal.

Het is deze overgang van productief naar passief dat zo gevaarlijk is. Je voelt misschien een kleine schuldgevoel omdat je je tijd verspilt, maar je telefoon biedt zo veel afleiding dat het lastig is om jezelf weer in toom te houden.

Leer jezelf kennen en neem de controle terug.
Het is niet erg om af en toe je telefoon te gebruiken – het is nu eenmaal een handig hulpmiddel. Maar wees je bewust van de redenen waarom je er telkens naar grijpt. Heb je echt iets nuttigs te doen? Of probeer je gewoon een emotie te verdoven of een ongemakkelijk moment te vermijden? Door deze bewustwording kun je leren om meer in het moment te leven en je tijd beter te besteden.